TOPRAK NEMİNİ BELİRLEME YÖNTEMLERİ
Toprak nemi normalde laboratuar analizleri ile (yaş tartım-kuru tartım) bulunur. Ancak bu pratikte kullanılabilecek bir yöntem değildir. Pratikte çoğunlukla tansiyometreler kullanılarak toprakta tutulan nem düzeyi belirlenmeye çalışılır. Tansiyometreler belirlemek istediğimiz toprak nem düzeyine göre farklı boylarda olabilir. (30, 60, 90, 120 gibi). Bahçelerde tercihen iki farklı derinlikte tansiyometre kullanılmalıdır. Böylece hem üst toprak hem de alt toprağın nemi kontrol edilmiş olur(Alam ve Rogers, 1997)
Tansiyometre okumaları şu şekilde yapılır. Şekil 4’de görüldüğü gibi tansiyometrelerin 0 ile 80 arasında bölümlenmiş bir göstergeleri mevcuttur. Eğer;
İbre 0 da ise, toprak su ile doygundur.
5 – 10 arasında ise fazla su vardır.
10 – 20 arasında ise toprak tarla kapasitesindedir.
20 – 30 arası kumlu topraklar için sulama bölgesi
30 – 50 arası siltli topraklar için sulama bölgesi
50 – 60 arası killi topraklar için sulama bölgesi demektir.
60 – 80 arasında killi topraklarda hala alınabilir su mevcuttur.
80 den sonrası artık tansiyometre okuma sınırı dışındadır.
Özetle eğer tansiyometre değeri 20 – 60 arasında ise sulama gereklidir.
GÖZLEMLE TOPRAK NEM DÜZEYİNİ TAYİN ETME
Laboratuar ve tansiyometrenin olmadığı durumlarda toprak nemi yaklaşık olarak gözlemle de tayin edilebilir. Bunun için aşağıdaki Tablo 1’de verilen kriterler dikkate alınır.
Gözlemle toprak nem tayininde dikkate alınacak kriterler.
Toprak Nem Düzeyi
Kaba toprak ( Kum )
Hafif tekstürlü (Kumlu – kumlu tınlı)
Orta tekstürlü ( Tınlı – siltli tınlı )
Ağır toprak ( killi – tınlı killi )
Elverişli toprak nemi yoktur. Bitkiler bu düzeyde kururlar. Sulama gerektirir. ( 1. düzey ) ( solma yüzeyi )
Kuru gevşek tek haneli parmakların arasından akar. Parmaklarda leke bırakmaz.
Kuru gevşek, kesekler sıkıştırıldığında kolay dağılır. Parmakların arasından akar. Parmaklara yapışmaz ve leke yapmaz.
Gevrek, kuru, toz halinde ve şeklini güçlükle muhafaza eder. Kesekler kolaylıkla kırılır. El ile ezildiğinde parmaklarda hafif bir leke bırakabilir.
Sert, katı, pişmiş gibi, genellikle çatlaklar oluşmuştur. Çubuk yapılıp parmaklarla sıkıştırıldığında kopar. Elde ve parmaklarda leke bırakabilir.
Nem mevcut ama seviyesi çok düşüktür. Sulama gereklidir. ( 2. düzey ) ( tarla kapasitesinin % 25 i )
Kuru görünümlüdür elle sıkıştırıldığında şeklini koruyamaz.
Kuru görünümlüdür elle sıkıştırıldığında şekil alabilir ama nadiren bir arada kalabilir.
Basınçla zayıf top halini alabilir ancak hala gevrektir. Bilinen nemli toprak renginden daha açık renklidir.
Esnektir. Top halini alabilir. Çubuk yapıldığında genellikle kırılır ve gevrektir. Ellerde hafif leke ve iz bırakır.
Elverişli nem düzeyi yüksektir. Sulama gerekmez. ( 3. düzey ) ( tarla kapasitesinin % 50 – 75 i )
Renk koyudur ve nem belirgindir. Toprak top yapıldığında veya sıkıştırıldığında bir birine çok gevşek olarak yapışır.
Renk koyudur ve nem belirgindir. Toprak basınç altında top yapılabilir formdadır. Parmaklarda hafif leke bırakır. Fakat çubuk yapılamaz.
Renk koyudur. Nem belirgindir. Elle sıkıştırılarak top yapılabilir. Kesekler yumuşak ve dağılmıştır. Parmaklarda leke bırakır. Parmalarla sıkıştırılıp sürüldüğün da kaygandır.
Renk koyu ve nem belirgindir. Çok güzel top formu alabilir. Kolayca çubuk formu verilebilir. Elle sürüldüğünde kaygandır.
Sulamadan hemen sonraki toprak nem düzeyi ( 4. düzey ) ( tarla kapasitesi )
Nem elle dokunulabilir ve gözle görülür durumdadır. Renk koyudur. Zayıf top yapılabilir. Toprak hatlarında nem belirgindir ve elde leke bırakır.
Nem çok belirgin durumdadır. Renk koyudur. Top yapılabilir formdadır. Çubuk şekli verilemez fakat yapışma görülür. Toprak hatlarında nem belirgindir.
Nem çok belirgindir. Renk koyudur. Elle oğuşturulduğun da pürüzsüz bir kayganlık oluşturur. Top veya çubuk yapılabilir. Yapışkandır. Leke bırakır. Toprak hatlarında nem belirgindir.
Renk koyudur. Nem oldukça belirgindir. Elle dokunulduğunda çok yapışkandır kolayca çubuk yapılır. Yapışkandır ve elde leke bırakır. Çok iyi top yapılır ve toprak hatlarında nem belirgindir.
ELLE TEKSTÜR TAYİNİ
Toprak tekstürünün tayini laboratuar şartlarında yapılır ancak arazi şartlarında her zaman bu mümkün olmaz. Bu durumda el ile de yaklaşık tekstürü hakkında fikir edinilebilir. Bu amaçla bir miktar toprak orta derecede nem düzeyine getirilip, daha sonra baş ve işaret parmakları arasında ovulur. Bu ovma sırasında kum zımpara etkisi yapar. Şekillenmez ve eli kirletmez. Silt elde kadife hissi verir az şekillenir ve kil ise sabun hissi verir, yapışır ve şekillenir. Tamamen uygulamayı yapan kişinin tecrübesine bağlı olarak eldeki toprağın yaklaşık olarak kumlu mu, tınlı mı yoksa killi mi olduğu kestirilebilir.
